Mùa thu là mùa nên thơ, bởi một số chiếc lá sẽ chuyển màu vàng, cam hoặc đỏ, tựa như từng trang thơ đẹp đẽ. Chính vì vậy, không ít người dân Âu, Mỹ sẽ có những chuyến đi ngắm lá (leaf peeping) vào mùa thu. Họ đi đến những danh lam thắng cảnh để chiêm ngưỡng những chiếc lá rực rỡ sắc màu. Vậy, tại sao lá lại đổi màu vào mùa thu?
Cục Công viên Quốc gia Hoa Kỳ (National Park Service) cho biết, mùa thu là thời điểm tuyệt vời để ra ngoài và đi ngắm lá trong các công viên quốc gia. Từ tháng Chín đến tháng Mười Hai hàng năm, rừng cây bụi cỏ sẽ khoác thêm một chiếc áo hoa đầy màu sắc, như một bức tranh mà thiên nhiên ban tặng cho con người. Thời gian chính xác tùy thuộc vào khí hậu và nhiều điều kiện khác.
Cơ quan này đã đề nghị 10 công viên quốc gia sau đây để mọi người có thể tận hưởng chuyến đi ngắm lá của mình:
Đường Công viên Blue Ridge (Blue Ridge Parkway) ở North Carolina và Virginia.
Đài Tưởng niệm Quốc gia Cedar Breaks (Cedar Breaks National Monument) ở Utah.
Vườn Quốc gia Sông băng (Glacier National Park) ở Montana.
Vườn Quốc gia Dãy núi Great Smoky (Smoky Mountains National Park) ở North Carolina và Tennessee.
Vườn Quốc gia Dãy núi Gualupe (Gualupe Mountains National Park) ở Texas.
Đường Công viên Natchez Trace (Natchez Trace Parkway) ở Alabama, Mississippi và Tennessee.
Vườn Quốc gia Núi Rocky (Rocky Mountain National Park) ở Colorado.
Đường Sông Ngắm cảnh Quốc gia Saint Croix (Saint Croix National Scenic Riverway) ở Wisconsin và Minnesota.
Vườn Quốc gia Shenandoah (Shenandoah National Park) ở Virginia.
Vườn Quốc gia Yosemite (Yosemite National Park) ở California.
Tại sao lá cây lại đổi màu vào mùa thu?
Theo trang web Live Science, anh am Moore, một người làm lâm nghiệp của Sở Lâm nghiệp Bang Coloro, cho biết lá của tất cả các loại cây đều sẽ đón nhận tín hiệu từ môi trường xung quanh. Chúng biết khi nào thì cần chuẩn bị cho mùa đông.
Đầu mùa thu, thời tiết bắt đầu mát mẻ hơn, thời gian ban ngày cũng ngắn lại, nên lá cây ít có cơ hội sử dụng chất diệp lục để quang hợp. Vào thời điểm này, những cây rụng lá như cây phong sẽ bắt đầu giảm mức đầu tư cần thiết để duy trì sự sinh tồn của chúng.
Anh Moore nói rằng cây cối giống như những nhà máy, chúng luôn tìm cách sản xuất một cách hiệu quả. Chúng sản xuất oxy cho con người và năng lượng cho chính mình. Khi không có ánh sáng mặt trời, “nhà máy” sẽ ngừng hoạt động.
Cô Kristina Bezanson, chuyên gia trồng trọt tại Đại học Massachusetts Amherst, cho biết chất diệp lục là sắc tố phổ biến nhất trong lá. Sắc tố này sẽ hấp thụ ánh sáng đỏ và xanh lam, đồng thời phản chiếu ánh sáng xanh lục, từ đó khiến những chiếc lá có màu xanh lục.
Lá cây thông thường cũng có các sắc tố khác. Khi chất diệp lục giảm đi vào mùa thu, các sắc tố khác sẽ hiển lộ khiến lá chuyển sang màu khác. Chất Anthocyanin làm cho lá có màu đỏ và tím, trong khi carotenoid và lutein sẽ lần lượt làm cho lá có màu cam và vàng.
Trong các quần thể cá biệt, chẳng hạn như cây phong, các sắc tố khác nhau sẽ hiện diện ở các loài khác nhau. Ví dụ, cây phong đỏ (Acer rubrum) có lá màu đỏ tươi vào mùa thu, còn cây phong đen (Acer nigrum) thì có lá màu vàng.
Mặc dù thời điểm lá chuyển màu chủ yếu chịu ảnh hưởng bởi các yếu tố môi trường như nhiệt độ, v.v. nhưng gene của cây cũng đóng một vai trò nào đó. Lá của những cây như cây Oxydendrum arboreum có thể đổi màu vào cuối mùa hè.
Cô Bezanson cho biết vào mùa đông, những cây rụng lá sẽ rụng hết lá và trở nên trơ trụi. Những chiếc lá rơi xuống đất sẽ có tác dụng giữ ấm, đồng thời có thể cung cấp chất dinh dưỡng cho đất sau khi chúng phân hủy.
Trần Tuấn Thôn & Tùy Phong
