Một giám mục Công giáo hầm trú và giáo xứ vùng nông thôn Trung Quốc của ngài lo lắng về một thỏa thuận giữa Bắc Kinh và Vatican
Catholics from nearby villages pray and chant in Bobei Catholic Church in Guangdong province, China, on the morning of March 4, 2018. (Yan Cong/For The Washington Post)
LUOTIANBA, Trung Quốc - Giám mục không thể thực sự nói về tôn giáo ngay bây giờ.
Giáo hội hầm trú của ngài bị mắc kẹt trong một cuộc chiến chống lại tương lai của đức tin Công Giáo La mã ở đây, một cuộc đấu tranh giành quyền kiểm soát giữa Vatican và Đảng Cộng sản, sẽ xác định số phận của khoảng 10 triệu người Công giáo ở Trung Quốc và định hình di sản của Giáo hoàng Francis.
Đức giám mục Zhuang Jianjian, 88 tuổi, đang bị theo dõi và đang gặp rắc rối, biết rằng nói ra là không an toàn. Nhưng ngài vẫn có thể đưa ra một bài giảng.
Ngay trước 7 giờ sáng ngày chủ nhật gần đây, ngài bước tới một ngôi nhà thờ nhỏ màu trắng trên những ngọn đồi xanh của tỉnh Quảng Đông và kể câu chuyện về cách Thiên Chúa thử thách Ábraham và Ábraham đã giữ đức tin.
Trong những hàng ghế phân nửa trống rỗng, những người đàn bà trong những chiếc áo khoác len lướt qua các trang trong những cuốn kinh sách Trung Quốc của họ. Một số nông dân, đến muộn, làm dấu thánh giá. Đối với họ, và cho hàng triệu người khác, đây là thời gian thử thách.
Trong nhiều thập niên, Vatican và Đảng Cộng sản đã gặp mâu thuẫn với Đạo Công giáo ở Trung Quốc, đặc biệt đối với việc ai sẽ chỉ định hàng giáo sĩ - Toà Thánh hay Bắc Kinh.
Các giám mục do Vatican bổ nhiệm như Zhuang hoạt động chui, có nghĩa là họ thường bị theo dõi và không bao giờ hoàn toàn được an toàn. Hiệp hội Công giáo Yêu nước Trung Quốc do chính phủ hậu thuẫn lựa chọn các lãnh đạo cho các giáo hội của riêng họ.
Giờ đây, một thỏa thuận đang sắp sửa hoàn thành. Kế hoạch này sẽ cho Đức Giáo hoàng Francis có ý kiến về cách thức các giám mục được bổ nhiệm vào nước Cộng hòa Nhân dân. Đổi lại, Đức giáo hoàng sẽ công nhận bảy giám mục được phong chức mà không có sự chấp thuận của Tòa Thánh.
Nó được đánh giá là một cách để khôi phục mối quan hệ giữa Vatican và Bắc Kinh và hỗ trợ giáo hội vào thời điểm mà Chủ Tịch Tập Cẩn Bình đang đàn áp tôn giáo, và đạo Công giáo đang mất dần ảnh hưởng thua các tôn giáo khác.
Villagers farm on their small piece of land in Guangdong province, China, on March 3, 2018. Luotianba Catholic Church stands in the background. (Yan Cong/For The Washington Post)
A Mary statue stands in the courtyard of Luotianba Church, which was built in 1840 by a French missionary. (Yan Cong/For The Washington Post)
Các nhà phê bình, đặc biệt là phẩm chức Công giáo cao cấp ở Hồng Kông, coi đó là một vụ bán đứng thảm khốc khiến các đảng viên quản lý các cộng đồng đã từng đấu tranh để thờ phượng mà không có sự kiểm soát của chính quyền. Họ muốn Đức Giáo hoàng xem xét lại.
Đức Hồng y Joseph Zen, cựu giám mục của Hồng Kông, và là người chỉ trích lớn tiếng công khai về thỏa thuận, nói: "Tham gia vào Hiệp hội Yêu nước là bác bỏ đức tin của chúng tôi. "Nếu chính quyền quản lý Giáo Hội, nó không còn là Giáo hội Công giáo nữa".
Trong một cuộc phỏng vấn với The Washington Post ở Hồng Kông, nơi giáo hội hoạt động tương đối tự do, H.Y. Zen đã xác nhận câu chuyện mà GM Zhuang không nói ra.
Vào tháng 12, vị giám mục lão thành được hộ tống từ Quảng Đông tới Bắc Kinh, nơi một phái đoàn của Tòa Thánh yêu cầu ngài nghỉ hưu để nhường chỗ cho Huang Bingzhang, một giám mục bị vạ tuyệt thông và cũng là thành viên của Quốc hội Nhân dân Trung Quốc.
GM Zhuang đã từ chối.
Giữ đức tin
Ngồi vào hàng thứ bảy sáng hôm đó là một nông dân 71 tuổi với mái tóc trắng và đôi bàn tay bị chai mòn. Ông chỉ xin được xác nhận tên họ là Cai, vì sợ đàn áp.
Vào chúa nhật, ông Cai đi qua các cánh đồng cải bắp và khoai lang để tham dự thánh lễ của GM Zhuang. Hầu hết các buổi tối khác, ông chủ sự các buổi đọc kinh cùng hàng xóm trong một nhà nguyện tạm thời ở tầng trệt trong nhà ông.
Ông Cai, cũng giống như nhiều người ở đây, có gốc rễ Công giáo của gia đình ông trong nhiều thế hệ - "năm hay sáu thế hệ, đến triều đại nhà Thanh," ông nói - khi Công giáo tự thành lập ở vùng này của Trung Quốc dưới ảnh hưởng của Pháp vào giữa thế kỷ 19.
Ông đã thấy đức tin được thử thách. Và ông đã thấy nó tồn tại. "Người ta không thể dẹp được Giáo hội Công giáo," ông nói. "Người Công giáo giống như hạt giống."
Old photos of Bobei Catholic Church are framed and hung inside the church in Guangdong province, China. (Yan Cong/For The Washington Post)
Dĩ nhiên, đó là những gì các nhà lãnh đạo Trung Quốc sợ hãi. Các nhà phê bình nói rằng Hiệp hội Yêu nước được thành lập vào năm 1957 nhằm mục đích đưa người Công Giáo vào các nhà thờ, nơi mà niềm tin vào Đảng, chứ không phải là niềm tin vào Thiên Chúa, được đặt lên hàng đầu.
Trong khi nhiều người Công giáo ở Trung Quốc đã tham gia (vào Hiệp Hội CG Yêu Nước), hàng triệu người khác đã ở ngoài, không muốn thỏa hiệp vì lòng trung thành vào vai trò thống lĩnh của Đức giáo hoàng. Bây giờ, lại chính là Đức Giáo Hoàng hy vọng liên kết họ.
Vatican dường như đang đánh cược rằng việc định chuẩn hóa tôn giáo sẽ khôi phục lại đức tin. Đạo Công giáo bắt nguồn từ vùng nông thôn Trung Quốc, và nó đã trở nên một vấn đề lớn hơn bao giờ hết. Khi thanh niên di chuyển đến các thành phố, các thị trấn nhỏ thì làng mạc trở nên trống rỗng - và các nhà thờ cũng thế.
Tại thánh lễ của GM của Zhuang, có khoảng hai chục giáo dân: gồm nông dân cao tuổi, hai cô gái tuổi vị thành niên và một cậu thiếu niên lem luốc đến giúp lễ, sau đó phóng đi, trên một chiếc xe máy dính đầy bùn.
Dân làng của Luotianba đã nói chuyện cẩn thận, và hầu hết là không có thâu âm, để tránh chỉ trích của chính phủ hay giáo hội. Một số nói rằng không thành vấn đề việc ai là giám mục. Những những người khác nghĩ nó là vấn đề.
Rất ít người hài lòng về triển vọng thay đổi. Zhuang, giám mục của họ, được sinh ra trong khu vực này và, giống như họ, nói tiếng Hakka, một ngôn ngữ không thể hiểu nổi đối với nhiều người Trung Quốc. Giám mục đặt để thay thế ngài, Huang (GM quốc donah), sẽ không hiểu họ, ông Cai lo lắng.
Small Catholic statues are on the shelf of a shop in Bobei village, in Guangdong province, China. About 800 people in the community are Catholic. (Yan Cong/For The Washington Post)
"Chúng tôi thậm chí không biết liệu ông ấy có phải là giám mục hay không", ông nói. "Ông ấy không được Giáo hội bổ nhiệm, ông được chính phủ chỉ định. Sẽ rất khó khăn cho những người thực sự tin tưởng vào Thiên Chúa để chấp nhận điều này. "
Và nếu thoả thuận đã thành hình? Nhắc lại buổi sáng hôm đó, ông Cai ôn lại bài giảng về Abraham: "Thông điệp nhắn nhủ hãy gắn bó với đức tin của mình."
Đạt một thỏa thuận
Dư âm nghe được gần hơn từ các nguồn quyền lực, là cuộc tranh luận về thỏa thuận đã được đi kèm với các cuộc họp bí mật, thư ngỏ và các chuyến bay vào phút chót đến Rome.
Hồng Y Zen, và các nhà lãnh đạo giáo hội khác, lại sẵn sàng nói chuyện cách công khai nổi bật - và đặt ra một thách thức đối với Đức Giáo Hoàng.
Những nỗ lực nhằm liên kết (hai GH Hầm trú và Quốc Doanh) đã không bắt đầu với GH Francis, nhưng ông đã để cho vấn đề này được chú ý nhiều hơn. Ông đã lấy nhiều cơ hội để gửi lời chào đến Chủ Tịch Tập. Trong một cuộc phỏng vấn năm 2016, ông chúc vị Chủ Tịch Trung Quốc năm mới vui vẻ và giải thích về "sự vĩ đại của nhân dân Trung Quốc".
Các cuộc đàm phán bị kẹt lại cho đến đầu năm nay, khi những tin tức đã được tung ra là Zhuang và vị giám mục thứ hai do Vatican bổ nhiệm đã bị yêu cầu từ chức.
GM Zhuang đã viết một lá thư kêu gọi đến Đức Giáo Hoàng và gửi nó cho HY Zen. Vào đêm 9 tháng 1, HY Zen, không tin là các nhà ngoại giao Vatican sẽ chuyển thư đến GH Francis, nên đã quyết định bay từ Hồng Kông tới Rome, ông nói.
Ngày hôm sau, ông đến trễ trong buổi triều yết, nơi các hồng y và các giám mục có thể hôn tay giáo hoàng. Ngài trao cho GH Francis một bản dịch của bức thư của Zhuang, cộng với một lá thư của riêng mình.
Người Công giáo từ những làng gần đó cầu nguyện và hát trong nhà thờ Công giáo Bobei ở tỉnh Quảng Đông, Trung Quốc vào sáng ngày 4 tháng 3 năm 2018. (Yan Cong / The Washington Post)
Các sách cầu nguyện nằm trên băng ghế của Nhà thờ Luotianba ở tỉnh Quảng Đông, Trung Quốc. (Yan Cong / Đối với The Washington Post)
Một người đàn ông bước vào nhà thờ Bobei trước khi cầu nguyện ở tỉnh Quảng Đông, Trung Quốc, vào ngày 4 tháng 3 năm 2018. (Yan Cong / For The Washington Post)
Vào tối ngày 12 tháng Giêng, vị giáo hoàng tiếp ngài và ngài đã trình bày tự sự. "Tôi đã khá thất thường trong cuộc nói chuyện của mình, nhưng tôi nghĩ tôi đã thành công để truyền đạt đến Đức Thánh Cha những lo lắng của những đứa con trung thành của Ngài ở Trung Quốc", ông viết.
HY Zen gọi thỏa thuận là sự phản bội với những người Công Giáo hầm trú, những người đã giữ đức tin trong những điều kiện khắc nghiệt. "Với thỏa thuận này, người ta đang đẩy những người ở ngoài lồng, vào trong chuồng - điều đó thật không thể tin được", ngài nói.
Sơ Beatrice Leung, giáo sư Đại học Ngôn ngữ học Wenzao Ursuline ở Đài Loan và là một chuyên gia về Công giáo tại Trung Quốc, cho biết bà đã không đặt ra phán xét, nhưng lo lắng rằng Vatican thiếu chuyên môn khi đối phó với chính quyền Trung Quốc và có nguy cơ bị “sập bẫy”.
"Tôi cảm thấy Vatican đã có rất nhiều nhượng bộ. Tôi đã không nhìn thấy bất kỳ nhượng bộ nào từ chính quyền Trung Quốc. Đó là lý do tại sao thế giới bên ngoài, trong thế giới tự do, đã có rất nhiều sự chống đối ", bà nói.
Một lá thư ngỏ của một nhóm người Công giáo có ảnh hưởng lập luận rằng Đảng Cộng sản đã có một lịch sử phá vỡ lời hứa trong việc bảo vệ tự do tôn giáo.
"Chúng tôi lo lắng rằng thỏa thuận sẽ không những không bảo đảm được sự tự do hạn chế mà Giáo hội mong muốn", họ viết, "nhưng còn làm tổn hại đến tính thánh thiện, công giáo, và tông truyền của Giáo Hội, và làm tổn hại đến sức mạnh tinh thần của Giáo Hội."
Ở làng Luotianba, sự lo lắng về những gì tiếp theo đã rõ ràng - ngay cả khi nó không được nói ra.
"Không tiện nói chuyện, tha thứ cho tôi," GM Zhuang nói vào sáng Chủ Nhật.
"Nhưng tôi sẽ giữ đức tin của tôi."
Rosary beads left on the bench in Luotianba Church, in Guangdong province, China, on March 4, 2018. (Yan Cong/For The Washington Post)
Luna Lin contributed to this report.
Phạm Hương Sơn diễn dịch
Nguồn: https://www.washingtonpost.com/world/asia_pacific/a-catholic-bishop-and-his-rural-chinese-parish-worry-about-a-deal-between-beijing-and-the-vatican-/2018/03/11/d2161b24-2109-11e8-a589-763893265565_story.html?utm_term=.ddd073a61041
